Τροφή για σκέψη: Μάθε να γυμνάζεις τον εγκέφαλό σου (Μέρος 2ο)

Ο εγκέφαλος δεν είναι ένα στατικό όργανο, αλλά ένα δυναμικό, εύπλαστο και αυτο-εκπαιδευόμενο σύστημα ανάλυσης πληροφοριών και άσκησης ελέγχου της συμπεριφοράς, με σκοπό τη βέλτιστη προσαρμογή του κάθε ατόμου στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Με βάση το χαρακτηριστικό της πλαστικότητας του εγκεφάλου, μπορούμε να υποθέσουμε ότι χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα ερεθίσματα είμαστε σε θέση να τον εκπαιδεύσουμε ώστε να μαθαίνει και να εξελίσσεται με όσο το δυνατόν πιο λειτουργικό τρόπο. Όπως συμβαίνει και με το σώμα μας, η διανοητική “τεμπελιά” συμβάλλει στην έκπτωση των νοητικών λειτουργιών.

The primary aim Lawrence Katz και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο Duke στις ΗΠΑ εισήγαγαν τον όρο “νευροβική” για να περιγράψουν ένα σύνολο ασκήσεων για την “τόνωση” της εγκεφαλικής λειτουργίας.
Από τις ασκήσεις αυτές απορρέουν οι κυριότερες “συμβουλές”-συμπεράσματα:

• Χρησιμοποίησε όσο μπορείς νέες αισθήσεις για τις καθημερινές σου δραστηριότητες, για παράδειγμα, άνοιξε την κλειδαριά με κλειστά μάτια.
• Μην είσαι απαθής. Η συναισθηματική εμπλοκή επιφέρει νοητική εγρήγορση.
• Απέφυγε όσο το δυνατόν περισσότερο τη ρουτίνα και τις μονότονες δραστηριότητες στην καθημερινότητά σου, για παράδειγμα κάνε τις δουλειές σου με άλλη σειρά.

Στο ίδιο σκεπτικό κινούνται και έρευνες που εξετάζουν τον τρόπο που επιδρούν διάφορες δραστηριότητες στις νοητικές λειτουργίες. Η μουσική εκπαίδευση συμβάλλει στη διαμόρφωση του εγκεφάλου, ενισχύοντας μεταξύ άλλων τις περιοχές που σχετίζονται με τις κινητικές και τις ακουστικές διαδικασίες, αλλά και με τη μνημονική και τη γλωσσική λειτουργία. Μία άλλη δραστηριότητα που φαίνεται ότι συμβάλλει στην “τόνωση” των νοητικών λειτουργιών είναι η σωματική άσκηση, πιθανών μέσω της αύξησης του όγκου των αιμοφόρων αγγείων, τα οποία μεταφέρουν τα θρεπτικά συστατικά στον εγκέφαλο. Επίσης, ο διαλογισμός φαίνεται ότι ενισχύει βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον την οπτική μνήμη και την επεξεργασία πληροφοριών που έχουν να κάνουν με το χώρο, αλλά και τις ανώτερες εκτελεστικές λειτουργίες, πιθανών μέσω της ενίσχυσης των διαδικασιών προσοχής.

Μία άλλη ερευνητική γραμμή διερευνά το κατά πόσο τα συστατικά που βρίσκονται σε ορισμένες τροφές μπορεί να έχουν χημικές ιδιότητες που ευοδώνουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τα ερευνητικά δεδομένα σχετικά με τα λιπαρά οξέα ωμέγα-3 που βρίσκονται σε πολλές τροφές, μεταξύ αυτών είδη ψαριών και λαχανικών, είναι αντικρουόμενα. Πρόσφατες έρευνες αποδίδουν νευροπροστατευτικές και άλλες ιδιότητες που ενισχύουν τις νοητικές λειτουργίες στο μαγνήσιο, ως συμπλήρωμα διατροφής. Ενθαρρυντικά επίσης είναι και τα ευρήματα σχετικά με τα φλαβονοειδή, τα οποία περιέχονται μεταξύ άλλων σε πολλά είδη μούρων, το κακάο και το κόκκινο κρασί, τα οποία φαίνεται ότι ενισχύουν τη συνδεσιμότητα μεταξύ των νευρώνων.

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο ενισχύονται οι νοητικές λειτουργίες έχει να κάνει με την έκθεση σε φως. Το φως είναι ένας από τους σημαντικότερους χρονοδότες του βιολογικού μας ρολογιού και σχετίζεται και με την έκκριση ορμονών που αφορούν την ανάπτυξη του οργανισμού. Έτσι η συστηματική έκθεση σε φως μπορεί να ενισχύσει την απόδοση σε διανοητικές διαδικασίες.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η βέλτιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου και η μεγιστοποίηση της αποδοτικότητάς του έχει να κάνει με έκθεση σε όσο το δυνατόν περισσότερα και διαφορετικά μεταξύ τους περιβαλλοντικά ερεθίσματα, σε συνδυασμό με αυξημένο κίνητρο και συναισθηματική εμπλοκή του ατόμου. Τα ευρήματα του χώρου της Γνωστικής Ψυχολογίας μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά και στο σχεδιασμό όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικών εκπαιδευτικών διαδικασιών.