Γηριατρική Ευπάθεια

ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ ΕΥΠΑΘΕΙΑ
ΕΥΑΛΩΤΗΤΑ & ΟΨΙΜΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

Η γήρανση των πληθυσμών εξελίσσεται σε παγκόσμιο φαινόμενο και με δυνητική αυξητική τάση εντός του πλαισίου των τελευταίων δεκαετιών. Σύμφωνα με πάγια δημογραφικά δεδομένα, εν έτει 2004 τα άτομα ηλικίας 65 και άνω (≥ 65) προσέγγιζαν τα 461 εκατομμύρια, ενώ μέχρι το 2050 ο γηραιός πληθυσμός αναμένεται ότι θα τείνει τα 2 δισεκατομμύρια άτομα, γεγονός που εξωθεί στον ανασχεδιασμό των συστημάτων υγείας και κοινωνικής φροντίδας εν γένει.

Ως εκ τούτου την πιο προβληματική όψη της γήρανσης αποδίδει αυτή καθαυτή η κλινική συνθήκη της ευπάθειας στους ηλικιωμένους (Lancet, 2013). Υπό αυτό το πρίσμα η ευπάθεια προσιδιάζει με ένα αμιγώς γηριατρικό σύνδρομο, συνδεόμενο με έκπτωση των φυσικών εφεδρειών και της λειτουργικότητας πολλαπλών οργανικών συστημάτων του ατόμου, καθιστώντας το αδύναμο να ανταπεξέλθει σε οξείς στρεσογόνους παράγοντες της καθημερινότητας. (Fried,LP. et al, 2005)

Ως επί το πλείστων ο φαινοτυπικός ορισμός της γηριατρικής ευπάθειας σύμφωνα με τους (Fried LP. et al, 2001) αντανακλά την ευαλώτητα της όψιμης εξέλιξης ως ένα σύνδρομο που πληρεί τουλάχιστον τρία (≥3) ή ακόμη περισσότερα από πέντε (± 5) φαινοτυπικά κριτήρια, μερικά εκ των οποίων είναι τα εξής: αδυναμία χειρολαβής, ελλείμματα στην ισορροπία και τη βάδιση, μειωμένο επίπεδο λειτουργικότητας, κόπωση ( στα πλαίσια αυτοαναφοράς των ατόμων) και ακούσια απώλεια βάρους ( ≥ 5 Kg/ ανά έτος). Σε αυτό το σημείο κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι η παρουσία τουλάχιστον ενός ή δύο κριτηρίων, συνιστά προκαταρκτικό στάδιο του εν λόγω συνδρόμου και υψηλού κινδύνου περαιτέρω εξέλιξης της ευπάθειας. Από την άλλη πλευρά οι ηλικιωμένοι που δεν παρουσιάζουν κανένα από τα άνωθεν κριτήρια, τείνουν να συγκαταλέγονται στους μη ευπαθείς.

Ταυτόχρονα η συγκεκριμένη εννοιολογική προσέγγιση θα λέγαμε ότι αναγνωρίζει την ευθραυστότητα του γήρατος ως μια ξεχωριστή κλινική οντότητα, διαφοροποιώντας την από την αναπηρία, λαμβάνοντας περισσότερο υπόψη την έκπτωση λειτουργικότητας σε συνθήκες καθημερινότητας (ADL’s), συνυπαρχόντων παθολογικών συννοσηροτήτων, αλλά και της αδυναμίας του οργανισμού ώστε να αποκαταστήσει τη φυσιολογική ομοιοστατική του λειτουργία. (Chen, X.,Genxiang,M., Sean,L., 2014)

Πέραν του φαινοτύπου της γηριατρικής ευπάθειας (FP) μία επιμέρους σημαντική παρακαταθήκη στο ερευνητικό πεδίο της γηριατρικής ευπάθειας είναι το υπόμνημα ευπάθειας ( Frailty Index), όπως αυτό διαμορφώθηκε από τους (Rockwood,K., et al, 2004). Το συγκεκριμένο εγχείρημα συνάδει με μία σύντομη γηριατρική αξιολόγηση που προσμετρά όλα τα δυνητικά ελλείμματα, συμπεριλαμβανομένων των συννοσηροτήτων, των λειτουργικών και γνωσιακών εκπτώσεων, ψυχοκοινωνικών παραγόντων επικινδυνότητας καθώς και συναφών γηριατρικών συνδρόμων πέραν της ευπάθειας. (Rockwood,K., et al. , 2008)

Συγκριτικά με το φαινότυπο γηριατρικής ευπάθειας, ενδεχομένως ο δεύτερος τύπος αξιολόγησης (Frailty Index) να συνιστά πιο ευαίσθητο δείκτη πρόβλεψης γηριατρικής ευθραυστότητας, εφόσον συμπεριλαμβάνει επιμέρους μεταβλητές ( όπως γνωσιακή δυσλειτουργία) οι οποίες τείνουν να σχετίζονται με ανεπιθύμητα κλινικά αποτελέσματα. (Rockwood,K & Mitnitski,A., 2007)

Και εφόσον μιλούμε για γνωσιακή δυσλειτουργία και γενικευμένη ευπάθεια γήρατος, χρήσιμο θα ήταν να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με πρόσφατες ερευνητικές ενδείξεις, η γήρανση του εγκεφάλου τείνει να αλληλεπιδρά με τη σωματική (φυσική) ευπάθεια. (Malmstrom TK & Morley JE, 2013) Ταυτοχρόνως και στα πλαίσια συνδυαστικής έρευνας, της Διεθνούς Ακαδημίας Διατροφής και Γήρανσης ¹ και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Γηριατρικής και Γεροντολογίας ², επιχειρήθηκε μία ευρύτερη προσέγγιση στο φαινόμενο της γνωσιακής ευπάθειας και σε συσχετισμό με τη γενικότερη ευθραυστότητα της όψιμης εξέλιξης. (Kelaiditi,E. et al, 2013)

Σε συνέχεια της παραπάνω προσπάθειας και κατά τα μεταγενέστερα έτη οι διάφοροι μελετητές ανά τον κόσμο επικεντρώθηκαν στη συσχέτιση γνωσιακής δυσλειτουργίας και φυσικής κατάπτωσης. Επ’ αυτού και ανάλογα με τα αποτελέσματα μελέτης ηλικιωμένων στα πλαίσια μίας κοινότητας, απεδείχθη πως παρόλο που τα επίπεδα γνωστικής έκπτωσης κυμαίνονταν σε χαμηλά επίπεδα (1.0- 1.8%), αυτά καθαυτά τα γνωστικά ελλείμματα εξακολουθούσαν να συνδέονται με γηριατρική ευπάθεια, δεδομένων ανεπιθύμητων καταστάσεων όπως εν δυνάμει υψηλά ποσοστά αναπηρίας, η κακή ποιότητα ζωής (ΗQoL), και η θνησιμότητα. (Sugimoto,T. et al. , 2018). Επιπλέον οι σύγχρονες αξιολογήσεις περί της γηριατρικής ευπάθειας φαίνεται να συνδέονται με μετωπιαίες και κροταφικές φλοιώδεις αλλοιώσεις, όπως αυτές εντοπίζονται στα ανάλογα screening tests (ηλεκτρονική αξονική τομογραφία), γεγονός που υποδεικνύει ότι η γηριατρική ευπάθεια και η γνωστική έκπτωση ενδεχομένως μοιράζονται κοινούς παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς. ( Fougère,B. et al. , 2017) (Gallucci,M., Piovesan,C., Di Battista,ME, 2018)

Από εμπειρικής απόψεως και δεδομένων όλων των προαναφερόμενων στοιχείων, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι σύγχρονες ανάγκες του ηλικιωμένου πληθυσμού επιβάλλουν σήμερα πιο πολύ από ποτέ η γηριατρική ευπάθεια να καταστεί σε μία μετρήσιμη συνθήκη, αλλά υπό ένα ολιστικό πρίσμα στο οποίο θα συγκαταλέγονται τόσο οι παθολογικές συννοσηρότητες, όσο και το νευροψυχιατρικό υπόβαθρο του ανθρώπου και με επιμέρους συνιστώσες ψυχοκοινωνικούς δείκτες, δηλαδή το βαθμό που το ίδιο καθίσταται ικανό ώστε να αναπλαισιώνει το κάδρο της ζωής του, συμπορευόμενο και όχι συμπαρασυρόμενο από το γήρας του.

Πολλές φορές κρίνεται σκόπιμο να γνωρίζουμε ότι η ίδια η γήρανση είναι αυτή που δημιουργεί συγκεκριμένη απαίτηση για περαιτέρω προσπάθεια και θέληση για ευδοκιμότητα, έναντι της όποιας ευπάθειας. Αυτό σημαίνει ότι ο ηλικιωμένος οφείλει να φροντίζει τόσο το σώμα, όσο και το μυαλό του, τόσο την ψυχή του όσο και το πνεύμα του και τοιουτοτρόπως η γηριατρική ευπάθεια να συλλαμβάνεται, να μετριέται και να νοηματοδοτείται σε όλα αυτά τα επίπεδα.

Μαρία Μελέκου, Κοινωνική Λειτουργός

1. International Academy on Nutrition and Aging (IANA)
2. International Association of Gerontology and Geriatrics (IAGG)

Έργα που αναφέρονται

• Fougère,B. et al. . (2017). Cognitive Frailty: Mechanisms, Tools to Measure, Prevention and Controversy . Clin Geriatr Med, 339-355.
• Chen, X.,Genxiang,M., Sean,L. (2014). Frailty Syndrome: An Overview. Clinical Interventions in Aging, 433-441 doi: 10.2147/CIA.S45300.
• Fried LP. et al. (2001, March ). Frailty in older adults: evidence for a phenotype. Cardiovascular Health Study Collaborative Research Group , 3(56), 146- 156.
• Fried,LP. et al. (2005). Research agenda for frailty. Sci Aging Knowledge Environ, 31.
• Gallucci,M., Piovesan,C., Di Battista,ME. (2018). Associations between the frailty Index and Brain Atrophy: The Treviso Dementia (TREDEM) Registry. J Alzheimers Dis , 1623-1634.
• Kelaiditi,E. et al. (2013). Cognitive Frailty : Rational and Definition fron an (I.A.N.A/I.A.G.G) international consensus group. J Nutr Health Aging , 726-734.
• Lancet. (2013). Frailty in Older People. Europe PMC Funders Group, 752-762 doi: 10.1016/S0140-6736(12)62167-9.
• Malmstrom TK & Morley JE. (2013). The frail Brain . J am Med Dir Assoc, 453-455.
• Rockwood,K & Mitnitski,A. (2007). Frailty in accumulation of deficits . J Gerontol A Biol Sci Med Sci. , 722-727.
• Rockwood,K., et al. (2004, November). Operationalizing a frailty index from a standardized comprehensive geriatric assessment. J Am Geriatr Soc., 52(11), 1929-1933.
• Rockwood,K., et al. . (2008). A Standard Procedure For Creating A Frailty Index . BMC Geriatr., 24.
• Sugimoto,T. et al. . (2018). Epidemiological and clinical significance of cognitive frailty: A mini review. Ageing Res Rev. , 1-7.