Ευδόκιμη Γήρανση

« Η τρίτη Ηλικία μπορεί να είναι μία υπέροχη περίοδος της ζωής. Τα γηρατειά μπορούν να είναι διασκεδαστικά, εφόσον έχουμε αναπτύξει τις κατάλληλες εσωτερικές ικανότητες (…) Καλλιεργήστε τον δικό σας κήπο».

Το Δώρο της Ωριμότητας

Μάρκος Τύλλιος Κικέρων 106 π.Χ- 43π.Χ

ΕΥΔΟΚΙΜΗ ΓΗΡΑΝΣΗ
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ & ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Η ποιότητα ζωής στα πλαίσια της τρίτης ηλικίας συνταυτίζεται με μία ιδανική συνθήκη που οι περισσότεροι εξ ημών αντιλαμβάνονται ως « καλά γηρατειά» και αποτελεί κοινή επιθυμία όλων ανεξαιρέτως. Παρόλα ταύτα η έννοια της ευδόκιμης γήρανσης καθώς και τα κριτήρια που την καθορίζουν, παραμένουν διάχυτα τόσο για τους απλούς ανθρώπους όσο και τους μελετητές, αλλά και τους ιθύνοντες χάραξης σύγχρονων πολιτικών επί του συγκεκριμένου πεδίου. (Martin,P. et al, 2015)

Ως εκ τούτου η ευδόκιμη γήρανση σαν όρος χρησιμοποιείται διαχρονικά στα πολυσήμαντα συγγράμματα γεροντολογίας, προκειμένου να περιγράψει το γήρας σε όλο το φάσμα της αναπτυξιακής διαδικασίας (Wykle,M. et al, 2005) νοηματοδοτώντας έτσι βασικές έννοιες όπως αυτών της μακροβιότητας, της εξάλειψης της αναπηρίας, της υπεροχής και της ανάπτυξης καθώς και της ενσυνείδητης δέσμευσης με τη ζωή. (Moody,H.R, 2005)

Συχνά η ευδόκιμη γήρανση αναφέρεται ως «ενεργός γήρανση» ή « παραγωγική γήρανση», υπογραμμίζοντας ότι τα όψιμα χρόνια αντανακλούν μία περίοδο κατά την οποία οι ηλικιωμένοι δύνανται να διατηρήσουν με ολιστικό τρόπο τα αποθέματα υγείας τους (και με βασική προϋπόθεση την πρόληψη), συμβάλλοντας τοιουτοτρόπως στο κοινωνικό γίγνεσθαι και έναντι ενδεχόμενων στερεοτύπων που συνδέουν το γήρας με την ευθραυστότητα και την εξάρτηση από τρίτους. (Morrow-Howell,N et al., 2001)

Ως επί το πλείστων μία από τις θεμελιώδεις θεωρίες που προσιδιάζουν με το ευδόκιμο γήρας είναι αυτή των (Rowe,J.W & Kahn,R.L, 1997), υπό το πρίσμα της οποίας παρατίθενται τρία βασικά χαρακτηριστικά/ κριτήρια, που συνθέτουν το κάδρο μίας επιτυχημένης γήρανσης: Οι καλές φυσικές εφεδρείες του ατόμου, η διατήρηση του λειτουργικού του επιπέδου και της γνωσιακής του λειτουργίας, καθώς και η πρόθεση για κοινωνική εμπλοκή και διατήρηση των προϋπάρχοντων δεσμών με τα μικροκοινωνικά και μακροκοινωνικά συστήματα στα οποία εμπλέκεται.

Επιπρόσθετα και ανάλογα με σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, έχει παρατηρηθεί ότι όσο αυξάνονται τα επίπεδα της αντιλαμβανόμενης υγείας από τον ηλικιωμένο πληθυσμό, τόσο μεγαλύτερες δύνανται να είναι οι προοπτικές για ευδόκιμη γήρανση (Gaspar,T., Rebelo,C., Matos,G, 2017)

Υπό το πρίσμα μίας ευρύτερης πολιτικοκοινωνικής σκοπιάς οι πρόσφατες επιστημονικές ανασκοπήσεις τείνουν να διαφοροποιούν τους όρους «ενεργός γήρανση» και « ευδόκιμη γήρανση». Δυνητικά η ενεργός γήρανση αντιπροσωπεύει εστιασμένες πολιτικές που αποσκοπούν στη διατήρηση του καλού επιπέδου υγείας των ηλικιωμένων, καθώς και την μέγιστη δυνατή παραμονή τους στις αγορές εργασίας ,με βασικό στόχο τον εξορθολογισμό δαπανών υγείας και των δαπανών των συντάξεων, ενόσω οι ίδιοι συμμετέχουν στα πεπραγμένα της κοινωνίας και της ευρύτερης πολιτικής ζωής ενός συστήματος. (Walker,A & Maltby,T, 2012)

Ανάλογα με τα παραπάνω ευρήματα η προοπτική της ευδόκιμης γήρανσης είναι συνακόλουθη του μοντέλου των « ενεργών γηρατειών». Η ευζωία των όψιμων χρόνων προϋποθέτει διατήρηση των ψυχοσυναισθηματικών και φυσικών αποθεμάτων του ατόμου, εφόσον είναι αυτά που επί της ουσίας το καταστούν παραγωγικό και εντός των πλαισίων κοινωνικής δέσμευσης. (Foster,L & Walker,A., 2014)

Πέραν όλων των παραπάνω και σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ,κοινή διαπίστωση αποτελεί το γεγονός ότι η γήρανση των πληθυσμών τελεί υπό καθεστώς ταχείας εξέλιξης. Το γήρας του 21ου αιώνα κουβαλά τόσες ευκαιρίες όσες και προκλήσεις, δημιουργώντας την απαίτηση για ευδοκιμότητα καθώς επίσης και ενδεδειγμένη γηριατρική και γεροντολογική αντίληψη από επαγγελματίες υγείας, που θα είναι ικανοί να αναπλαισιώσουν τα υπάρχοντα περιβάλλοντα, καθιστώντας τα φιλικότερα ως προς αυτή καθαυτή την τρίτη ηλικία.

Ως εκ τούτου αξίζει να αναφερθεί ότι η επερχόμενη δεκαετία (2020-2030) έχει οριστεί από τον ΠΟΥ ως η δεκαετία της υγιούς γήρανσης αποσκοπώντας στην πολυσυστηματική συνεργασία κυβερνήσεων, κοινωνιών, πολιτών, διεθνών οργανισμών και επαγγελματιών, στοχεύοντας κατ’ αποκλειστικότητα στην ποιότητα ζωής κατά το γήρας. (who.int, 2020)

Σε τελική ανάλυση και υπό το πρίσμα εμπειρικής αντίληψης ενδεχομένως το ευδόκιμο γήρας θα μπορούσε να συνταυτιστεί με έναν νέο κύκλο ζωής, μία αρχόμενη εποχή που όλα τα αξιοσέβαστα αειθαλή δέντρα θα μπορούν να απολαμβάνουν και να καμαρώνουν τις σοδειές των προηγούμενων ετών, διεκδικώντας από μία νέα οπτική τις χαρές της υπάρχουσας υπαρκτικής τους κατάστασης. Ο χρόνος όλων είναι το παρόν, οι συγκινήσεις και χαρές υποχρέωση στον μοναδικό μας εαυτό. Ένα ακόμη βήμα προς την ευδόκιμη γήρανση.

Μαρία Μελέκου, Κοινωνική Λειτουργός

Βιβλιογραφία

• Foster,L & Walker,A. (2014, May 20). Active and Successful Aging:A European Policy Perspective. The Gerontologist, 1(55), σσ. 83-90 https://doi.org/10.1093/geront/gnu028.
• Gaspar, T., Rebelo,C., Matos, G. Psychological and Social Factors that influence quality of life . Q.
• Gaspar,T., Rebelo,C., Matos,G. (2017). Psychological and Social Factors That Influence Quality of Life: Gender,Age and Professional Status Differences. Psychological Research, 7(9), σσ. 489-498.
• Martin,P. et al. (2015, February 1). Defining Successful Aging: A Tangible or Elusive Concept? The Gerontologist, 1(55), 14-25 https://doi.org/10.1093/geront/gnu044.
• Moody,H.R. (2005). From successful aging to consious aging . New York : Springer.
• Morrow-Howell,N et al. (2001). Productive Aging in historical perspective . Στο W. Achenbaum, Productive Aging:Concepts and Challenges (σσ. 19-36). Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• Rowe,J.W & Kahn,R.L. (1997). Successful Aging. The Gerontological Society of America, 4(37), σσ. 433-440.
• Walker,A & Maltby,T. (2012). Active Ageing: A strategic Policy solution to demographic Ageing in the European Union. International Journal Of Social Welfare, doi:10.1111/j.1468-2397.201200871.x(17), σσ. 117-130.
• who.int. (2020, 03 09). who.int. Ανάκτηση από https://www.who.int/ageing/en/
• Wykle,M. et al. (2005). Succesful aging through the life span: Intergenerational issues in Health. New York: Springer.