Η Δραστηριότητα της Κηπουρικής – Η εφαρμογή της στο 2ο Οικοτροφείο Χαλανδρίου
Η πολύμηνη πλέον παρουσία του ιού COVID-19 σε ολόκληρο τον κόσμο και οι δυσμενείς επιπτώσεις της, επιτάσσει την ένταξη εναλλακτικών δράσεων στην καθημερινότητα για όλους μας και δη για τους ηλικιωμένους. Λόγω των συνθηκών που επικρατούν το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και της επονομαζόμενης καραντίνας υπό το σλόγκαν “Μένουμε στο σπίτι, μένουμε ασφαλείς”, η Κηπουρική, είναι μία δραστηριότητα που μπορεί να γίνει εκτός από τις Δομές Υγείας και στην οικία μας, ακόμα και αν δεν υπάρχει κήπος ή αυλή. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να πραγματοποιηθεί ακόμα και στο μπαλκόνι. Είναι μια ευχάριστη δραστηριότητα που μπορεί να πραγματοποιηθεί από ηλικιωμένους ανθρώπους και με αυτόν τον τρόπο, να περάσει πολύ δημιουργικά ο χρόνος τους.
Στο 2ο οικοτροφείο Χαλανδρίου της Ψηχογηριατρικής Εταιρείας “Ο Νέστωρ”, πραγματοποιείται η δραστηριότητα της κηπουρικής στα πλαίσια της ομάδας εργοθεραπείας. Σε κάθε όροφο έχουν ορισθεί ως υπεύθυνοι δύο ένοικοι για τα φυτά/λουλούδια που βρίσκονται στα μπαλκόνια μας. Οι ένοικοι, με την καθοδήγηση του προσωπικού, ανατρέχουν στο πρόγραμμα με τον καταμερισμό των εργασιών που χρειάζεται κάθε φορά να γίνουν ώστε τα φυτά του χώρου να παίρνουν ζωή και να αναπτύσσονται, γεγονός που τους χαροποιεί ιδιαιτέρως. Όσο για μας, που ανήκουμε στο προσωπικό, νιώθουμε βαθιά ικανοποίηση που κάνουμε κάτι μαζί για το οποίο μάλιστα κάθε φορά αναμένουμε με αδημονία την εξέλιξη του!
Παρακάτω ακολουθούν ενδιαφέρουσες πληροφορίες γιατί επιλέξαμε την δραστηριότητα της κηπουρικής στα πλαίσια της ομάδας εργοθεραπείας, τα οφέλη και τις δεξιότητες που ενισχύει.
Ορισμός: ως θεραπευτική κηπουρική, ορίζεται πλέον οποιαδήποτε εφαρμογή, τεχνική που διεξάγεται από επαγγελματίες για τη θεραπεία και την αποκατάσταση και χρησιμοποιεί ως μέσο φυτά, κηπουρικές δραστηριότητες και τη φύση (Αμερικάνικη Εταιρεία Θεραπευτικής Κηπουρικής A.H.T.A.).
Η ανθρωποκεντρική θεραπεία, βλέπει την ασθένεια ολιστικά και πρεσβεύει ότι η θεραπεία πρέπει να γίνεται με τη θέληση και την προσπάθεια του ασθενούς. Η επικέντρωση της θεραπείας είναι στον ασθενή και όχι στην ασθένεια, έτσι η ποιότητα ζωής του, η συναισθηματική του ευφορία και η θετική αντιμετώπιση της κατάστασής του αποτελούν βασικές αρχές. Αρκετοί οργανισμοί – Ιδρύματα, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (W.H.O.), έχουν αναγνωρίσει ότι η υγεία πρέπει να αντιμετωπίζεται ολιστικά και ότι το κλειδί είναι η διατήρηση της ποιότητας ζωής.
Η θεραπευτική κηπουρική στην ανθρωποκεντρική θεραπεία έχει τρεις βασικούς στόχους:
- Να δώσει κοινωνική στήριξη και αποκατάσταση σε άτομα που δεν έχουν αντιδράσει σε άλλες θεραπείες.
- Να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που να προωθεί την κοινωνική επαφή και δραστηριότητα και να δώσει ένα αίσθημα χρησιμότητας και έννοιας.
- Να συμβάλλει στο να νιώσουν μέρος του συνόλου.
Η βιβλιογραφική έρευνα δείχνει ότι η επαφή με το φυσικό περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της υγείας. Η θεραπεία μέσω της κηπουρικής βοηθάει στην ικανότητα συγκέντρωσης, επαγρυπνεί τις γνωστικές λειτουργίες και δίνει την ευκαιρία απόκτησης νέων εμπειριών και γνώσεων.
Η ενασχόληση με την κηπουρική αποτελεί μια εξαιρετική μορφή άσκησης, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει ψυχική ηρεμία και χαλάρωση. Οι επιστήμονες ψυχικής υγείας χρησιμοποιούν αυτή τη μορφή θεραπείας για πάνω από 300 χρόνια, αφού ανακάλυψαν ότι η εργασία με τη φύση έχει θεραπευτικά αποτελέσματα.
Η ενασχόληση με τα φυτά ευνοεί τη θετική σκέψη, την ελπίδα, την επιθυμία δημιουργικότητας και αντίστασης απέναντι στον αρνητισμό και στο άγχος.
Με την κηπουρική κινητοποιείται όλο το σώμα και οι άνθρωποι που ασχολούνται με την κηπουρική αντλούν χαρά όταν βλέπουν τα φυτά τους να μεγαλώνουν, τα λουλούδια να ανθίζουν. Οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν να περιποιηθούν ένα φυτό, αυτόματα αποκτούν ένα καθήκον και γίνονται υπεύθυνοι για αυτό, με αποτέλεσμα να αναδυθούν από μέσα τους όλα τα θετικά συναισθήματα που ίσως έχουν κρυμμένα.
Δίνει στους ασθενείς ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, που εμπεριέχει εναύσματα για επικοινωνία και συνεργασία με τους άλλους ασθενείς και για σωματική άσκηση.
Σκοπός των θεραπευτών, είναι η συμμετοχή των ασθενών σε ειδικά σχεδιασμένες δραστηριότητες για να βελτιωθούν οι ικανότητες των ασθενών και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Μπορεί να εμπεριέχει φυσική άσκηση, πνευματική ανάπτυξη, ψυχολογική υποστήριξη, ανάπτυξη ικανοτήτων επικοινωνίας.
Οι δεξιότητες που χρησιμοποιούνται και βελτιώνονται κυρίως είναι οι εξής:
Α. Αισθητικοκινητικές δεξιότητες:
- Αισθητηριακή επεξεργασία.
- Αντιληπτική επεξεργασία.
- Αδρή κινητικότητα.
- Λεπτή κινητικότητα.
- Οπτικοκινητικός συντονισμός.
Β. Γνωστικές δεξιότητες:
- Χωροχρονικός προσανατολισμός.
- Συγκέντρωση προσοχής.
- Μνήμη (οπτική και ακουστική).
- Επίλυση προβλήματος.
- Γνώση εννοιών.
Γ. Ψυχοκοινωνικές δεξιότητες:
- Χειρισμός εαυτού.
- Ενδιαφέρον για μάθηση.
- Συνεργασία με άλλους.
Το φάσμα των εργασιών στην κηπουρική είναι πάρα πολύ μεγάλο και περιλαμβάνει από απλές δραστηριότητες έως και πολύπλοκες. Πάντα υπάρχει να κάνει κάτι κάποιος, όποιες και αν είναι οι δυνατότητές του. Ο χώρος πρέπει να είναι απλός, καθαρός, και καλά οργανωμένος με κάρτες, που να επεξηγούν τις διαδικασίες για κάθε εργασία. Τα αντικείμενα να είναι τοποθετημένα στην ίδια θέση και η σειρά των εργασιών να παραμείνει σταθερή, για να μπορούν οι ασθενείς να συγκροτήσουν μια ολοκληρωμένη αντίληψη του χώρου και της σειράς των δραστηριοτήτων.
Προφυλάξεις:
- Να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής.
- Να γίνεται προσεκτικά η επιλογή των φυτών για να αποφευχθούν τυχόν αλλεργίες.
- Όπου χρειάζεται να προσαρμόζεται η δραστηριότητα της κηπουρικής σε πιο απλά στάδια.
- Να χρησιμοποιούνται τα εργαλεία κηπουρικής με προσοχή και επιτήρηση.
Επιλογή φυτών:
Η επιλογή των φυτών πρέπει να είναι προσεκτική. Απαιτείται να ληφθεί υπόψη η γενική αντοχή τους, η τοξικότητά τους, η ελκυστικότητα που έχουν στις μέλισσες και οι πιθανές αλλεργιογόνες ιδιότητες των φυτών λόγω της φύσης τους. Άλλα κλειδιά στην επιλογή των φυτών είναι η ποικιλία των αισθήσεων που επηρεάζουν, όπως με το άρωμά τους, η υφή τους και το θρόισμα των φύλλων τους στον αέρα. Φυτά με έντονη μυρωδιά είναι ένα βασικό στοιχείο του κήπου. Η επιλογή των φυτών και η συντήρηση του χώρου χρειάζεται να είναι τέτοια, ώστε να εξαλειφθεί κάθε μορφή κινδύνου για τους χρήστες του κήπου. Η χρήση εποχιακών φυτών παρέχει ενδιαφέρον καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
ΔΕΝΤΡΟΛΙΒΑΝΟ
Το δεντρολίβανο ενισχύει τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου Northumbria της Βρετανίας, το άρωμα από αιθέριο έλαιο δενδρολίβανου μπορεί να βελτιώσει έως και κατά 75% τη μακροπρόθεσμη μνήμη σε ενήλικες.
ΛΕΒΑΝΤΑ
Η λεβάντα με το χαρακτηριστικά ευχάριστο άρωμά της είναι ένα βότανο που θεωρείται ότι βελτιώνει τη διάθεση, ηρεμεί τα νεύρα, είναι υπναγωγό, χαρίζει πνευματική διαύγεια και επιδρά καταπραϋντικά σε περιπτώσεις ανησυχίας, υπερέντασης και εκνευρισμού. Είναι ιδανικό για τις αϋπνίες και το στρες. Βοηθά τις ημικρανίες και τους πονοκεφάλους.
ΘΥΜΑΡΙ
Το θυμάρι, το όνομα του οποίου προέρχεται από τη λέξη θυμός, που σημαίνει θάρρος, στη λαϊκή μας παράδοση συνδέεται με τη γενναιότητα. Θεωρείται τονωτικό του νευρικού συστήματος και χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις πνευματικής κατάπτωσης και άγχους, ωστόσο, έχει την ιδιότητα να αυξάνει την πίεση του αίματος, γι’ αυτό δεν πρέπει να λαμβάνεται από υπερτασικούς.
ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ
Ο βασιλικός βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, βοηθά σε προβλήματα μνήμης και στην κατάθλιψη, καταπολεμά το άγχος και τη νευρικότητα, ενώ λόγω της ιδιότητας του να προκαλεί υπνηλία συμβάλλει σε έναν ήρεμο και καλό ύπνο.Μια πολύ καλή ιδέα είναι να τον προσθέσουμε στο φαγητό, τις σάλτσες και τις σαλάτες μας.
ΦΑΣΚΟΜΗΛΟ
Είναι ιδανικό για βήχα, λαιμό, βραχνάδα, φαρυγγίτιδα, λαρυγγίτιδα, βρογχικό άσθμα, αδυνάτισμα και ξενύχτι. Έχει αντιμικροβιακές και στυπτικές ιδιότητες. Το έγχυμά του χρησιμοποιείται για τη δυσπεψία, ενώ είναι κατάλληλο και για γαργάρες και στοματικές πλύσεις.
ΜΕΝΤΑ
Η μέντα προσδίδει μία αναζωογονητική φρεσκάδα στην αναπνοή μας λόγω της μενθόλης, ένα αιθέριο έλαιο που βρίσκεται στα φρέσκα φύλλα της μέντας και στο μίσχο της. Μελέτες έχουν δείξει ότι η μέντα μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία αρκετών παθήσεων. Είναι γνωστή για τις αναλγητικές, αναισθητικές, αντισηπτικές, αντιβακτηριδιακές, αντιμικροβιακές και αντισπασμωδικές ιδιότητες εκτός των άλλων.
ΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟ
Χρησιμεύει ως ήπιο αντικαταθλιπτικό, κατά του άγχους και της έντασης, διεγείρει το πεπτικό σύστημα και ενισχύει τη μνήμη. Χρησιμοποιείται ως αφέψημα αλλά και ως αιθέριο έλαιο, για χαλαρωτικό.
ΔΥΟΣΜΟΣ
Όλα τα μέρη του φυτού θεωρούνται φαρμακευτικά και ιδιαίτερα τα φύλλα, που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των δερματικών παθήσεων. Θεωρείται φυτό αντισπασμωδικό, χωνευτικό και καταπραϋντικό.
ΛΟΥΙΖΑ
Η λουίζα ή αλλιώς λεμονόχορτο είναι γνωστή κυρίως λόγω της χαρακτηριστικής μυρωδιάς λεμονιού που έχει. Θεωρείται βοηθητικό του αδυνατίσματος, αντιπυρετικό, στομαχικό, τονωτικό αλλά και καταπραϋντικό.
ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ
Η βαλεριάνα είναι αυτοφυές φυτό που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα για τις ηρεμιστικές και αγχολυτικές ιδιότητές του.
Εκτός από τις παραπάνω ιδιότητες, η βαλεριάνα θεωρείται χρήσιμη και για τις περιπτώσεις αρθρίτιδας, νευραλγίας, κολίτιδας, υπέρτασης, κολικών του εντέρου, ρευματικών πόνων και δυσμηνόρροιας αλλά και για κράμπες, ημικρανία, αϋπνία, πονόδοντο και νευρικό άσθμα.
Βασιλική Μπαλταγιάννη – Εργοθεραπεύτρια
2ο Οικοτροφείο Χαλανδρίου
